‘Nederland dreigt achterop te raken op gebied van AI’

Om te voorkomen dat Nederland wat AI (Artificiële Intelligentie) betreft over enkele jaren is verworden tot het lelijke eendje van Europa, moet per direct een aantal grote stappen worden gezet. Dat is de stellige overtuiging van de Nederlandse AI Coalitie. De in deze coalitie verenigde bedrijven en instellingen die deze week hun doelen presenteerden, denken daarbij aan een financieringsfonds voor bedrijven die zich met AI bezighouden, en een groot omscholingsprogramma.

De AI coalitie, geleid door werkgeversorganisatie VNO-NCW, bestaat uit vooraanstaande instanties en bedrijven als het ministerie van Economische Zaken, MKB Nederland, TNO, IBM, Philips en Ahold Delhaize. Inmiddels hebben volgens VNO-NCW al zestig andere partijen aangegeven interesse hebben om zich bij de alliantie aan te sluiten. Verwonderlijk is die interesse allerminst. Niet alleen grote techbedrijven als Facebook en Google maken al op grote schaal gebruik van kunstmatige intelligentie; ook in het Nederlandse bedrijfsleven en binnen de diverse overheden is AI steeds nadrukkelijker onderdeel van de dagelijkse praktijk.

Actieplan overheid

Begin oktober presenteerde staatssecretaris Mona Keijzer van Economische Zaken en Klimaat haar ‘Strategisch Actieplan voor Artificiële Intelligentie’. Het plan omvat ruim honderd acties waarmee het kabinet de maatschappelijke en economische kansen van AI voor Nederland wil gaan benutten. Zo wil de overheid niet alleen intensief gaan samenwerken met zowel het bedrijfsleven als de wetenschap, maar zeker ook aanzienlijk met publieke middelen te gaan investeren. In 2019 investeert het kabinet in totaal 64 miljoen euro. De ambitie is om dit publieke deel te verdubbelen om ‘gezamenlijk met bedrijven en kennisinstellingen deze technologie te ontwikkelen tot concrete toepassingen’. De AI Coalitie, waarin dus ook het ministerie van EZK zitting heeft, streeft naar een publiek-private investering van twee miljard euro in zeven jaar.

Gecoördineerde kabinetsaanpak

Staatssecretaris Keijzer zei bij de presentatie van haar actieplan te verwachten dat AI de wereld aanzienlijk verandert: “Dat zien we nu al gebeuren. We moeten er voor blijven zorgen dat we niet geleefd worden door deze technologie, maar die voor ons laten werken. Met deze gecoördineerde kabinetsaanpak leggen we de basis voor een goede bijdrage van AI aan onze maatschappij, banen en inkomsten, en zorgen we dat Nederland een innovatieve koploper blijft. Daar hoort ook de ambitie bij om op korte termijn het forse bedrag dat bedrijven, kennisinstellingen en overheden nu al samen investeren, verder te verhogen.”

Onvoldoende geld

Een aantal hoogleraren toonde zich bepaald niet onder de indruk van het kabinetsplan. “AI is net zo’n belangrijke uitvinding als elektriciteit of de stoommachine, maar Nederland toont te weinig visie en steekt er onvoldoende geld in”, aldus hum eerste reactie. “Daardoor worden we te afhankelijk van de belangen van andere landen en bedrijven. En dat kan leiden tot meer discriminatie en verdeeldheid”, zo luidde hun eerste reactie.

Inhaalslag

Neurowetenschapper Sennay Ghebreab van de Universiteit van Amsterdam zegt vooral een onderwijsvisie te missen: “Ik zie de strategie van het kabinet eerder als een inhaalslag dan als een vooruitblikkende visie. Zo is het volslagen onduidelijk over hoeveel geld er de komende jaren naar onderzoekers en docenten gaat die de nieuwe generatie AI-specialisten moeten opleiden. Nu studeren er jaarlijks een paar honderd jongeren af in AI, terwijl het bedrijfsleven er duizenden nodig heeft. In verband met het tekort aan docenten en onderzoekers houden de universiteiten het aantal beschikbare plekken noodgedwongen laag. Daardoor hebben we al de nodige van de toch al schaarse onderzoekers en docenten naar het buitenland zien vertrekken. De onderzoeksbudgetten en salarissen liggen daar in de meeste gevallen aanzienlijk hoger.”

Kwalijke zaak

In andere landen om ons heen wordt volgens de hoogleraren fors meer in AI geïnvesteerd dan hier. Zo betaalt de Duitse overheid het salaris en onderzoeksbudget voor honderd nieuwe hoogleraren en docenten op het vlak van AI. In Nederland doet het bedrijfsleven dat. Hoogleraar Catholijn Jonker van de TU Delft zegt dat een kwalijke zaak te vinden: “Als we bijvoorbeeld zien hoe Google de wereld domineert; dat willen we toch niet? We willen dat AI voor iedereen toegankelijk is en bovendien zeker weten dat het zonder commerciële belangen in elkaar is gezet.”